انواع خوراک آبزیان عبارتی است که شاید تا کنون بارها به گوشتان خورده باشد.پیش تر در مقاله ای به مقدمه ای در رابطه با تولید خوراک آبزیان پرداخته بودیم که می توانید آن را برای شروع نیز بحوانید.
در این مقاله به بررسی کامل آن ها می پردازیم. با رشد جمعیت انسانی، صنعت آبزی‌پروری با سرعت بالایی در حال توسعه است و نقش مهمی در تأمین پروتئین برای نیازهای غذایی ایفاء می‌کند.
بنابراین توجه به خوراک آبزیان امری ضروری است که با توجه به ویژگی‌های آنان (همانند فیزیک ، محل زندگی و …) خوراک آبزیان مخصوص تهیه می شود.
بر اساس داده‌های سازمان غذا و کشاورزی (FAO)، در سه دهه اخیر، آبزی‌پروری در هر دو محیط آب‌های شیرین و شور، سه برابر شده است. این افزایش، نقش حیاتی آبزی‌پروری در امنیت غذایی جهانی و پایداری توسعه را برجسته می‌کند.
تأمین نیازهای غذایی گونه‌های پرورشی از اصول پایه‌ای در آبزی‌پروری است، زیرا بزرگ‌ترین هزینه عملیاتی و بهره برداری هر مزرعه به خوراک اختصاص دارد.
ارائه خوراک به همراه روش غذادهی مناسب، نه تنها رشد بهینه و کاهش بیماری‌ها را تضمین می‌کند، بلکه به بهبود کلی سلامت گونه‌های پرورشی نیز کمک می‌کند.
مدیریت کارآمد خوراک به پایداری محیط زیست یاری رسانده، ضایعات را به حداقل می‌رساند و استفاده بهینه از منابع را ممکن می‌سازد.
نیازهای تغذیه‌ای گونه‌های آبزی
در فرآیند تولید خوراک آبزیان، عوامل متعددی مانند چگالی خوراک و اندازه پلت‌ها باید بر اساس نوع و اندازه ماهی مورد توجه قرار گیرد.
پس طبیعتاً قبل از آن که به انواع خوراک آبزیان بپردازیم، ضروری است که راجع به انواع ماهیان از نظر تغذیه بپردازیم. به عنوان مثال، برخی خوراک‌های آبزی باید در آب غرق شوند، در حالی که برخی دیگر باید روی سطح آب شناور بمانند. گونه‌های آبزی بر اساس نیازهای غذایی به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
گوشتخواران:
گونه‌های گوشتخوار نیاز به رژیم غذایی با پروتئین بالا دارند. دریافت پروتئین کافی برای رشد ماهیچه ای در ماهیان گوشتخوار بسیار مهم است.
لازم به ذکر است که رژیم غذایی متعادل، سیستم ایمنی آنها را تقویت کرده و نیاز به درمان‌های پزشکی را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد.
آرد ماهی که منبع غنی از پروتئین می باشد جزئی اساسی از رژیم غذایی آنهاست. در صورت عدم غذادهی مناسب و کافی ممکن است رفتارهایی همانند هم‌نوع‌خواری در این گونه رخ دهد.
نمونه ای از گونه‌های گوشتخوار می توان قزل آلا را نام برد که نیازهای پروتئینی آنها در مراحل مختلف زندگی به شرح زیر است:
– خوراک آغازین (SFT): پروتئین بیش از 45-50 درصد
– رشد (FFT): پروتئین حدود 40-45 درصد
– خوراک پرواری (GFT): پروتئین حدود 35-40 درصد
– مولدین (BFT): پروتئین حدود 40-45 درصد
گیاهخواران:
گونه‌های گیاهخوار نیازهای پروتئینی کمتری دارند، که در مرحله لاروی پس از جذب کیسه زرده به اوج می‌رسد و سپس کاهش می‌یابد. روده‌های آنها نسبت به ماهیان گوشتخوار درازتر است تا بتواند فیبرهای گیاهی را به طور مؤثرتری هضم کنند. از گونه‌های گیاهخوار می توان آمور که نوعی از کپورماهیان می باشد را نام برد.
یکی از منابع غذایی کمکی ولی در عین حال مهم برای این گونه فیبر است زیرا به هضم و جذب مواد مغذی کمک می‌کند. نکته قابل توجه دیگر استفاده از مواد گیاهی متنوع است که می‌تواند ارزش غذایی خوراک آنها را افزایش داده و به رشد و سلامت بهتر آنها کمک کند.
همه چیزخواران:
تغذیه این گونه را می توان در محدوده بین ماهیان گوشتخوار و گیاهخوار توصیف نمود. همه چیزخوار به سطح متوسطی از پروتئین (حدود 30%) نیاز دارند و می‌توانند از طیف گسترده‌ای از مواد غذایی تغذیه کنند.
این انعطاف‌پذیری در رژیم غذایی همه چیزخواران اجازه می‌دهد تا در سیستم‌های مختلف آبزی‌پروری استفاده شوند، که بهینه‌سازی رشد و کاهش هزینه‌ها را ممکن می‌سازد. نیاز پروتئینی آنها در مرحله لاروی به اوج می‌رسد و سپس کاهش می‌یابد. از گونه‌های همه چیزخوار می توان کپور معمولی و انواع تیلاپیا را نام برد.
روش‌های مختلف غذادهی به آبزیان
روش دستی:
در این روش، پرورش دهندگان خوراک را به صورت دستی بر روی سطح آب پخش می‌کنند. غذادهی دستی در تحقیقات یا عملیات‌های کوچک که نظارت دقیق بر رفتار ماهی‌ها حیاتی است، مفید است. با این حال، در عملیات‌های بزرگتر، روش‌های خودکار اغلب برای حفظ کارایی ضروری هستند.
روش خودکار:
در این روش از غذاده های پاسخ دهنده (Demand Feeders) استفاده می شود. این غذاده‌ها شامل قیف‌ها به همراه آونگ‌هایی هستند که جریان خوراک را کنترل می‌کنند. ظرفیت قیف‌ها بین 15 تا 75 لیتر است و هر ضربه میزان مشخصی خوراک آزاد می‌کند. این غذاده‌ها برای کانال‌های جریان‌دار و حوضچه‌های گرد مناسب هستند.
نکته منفی این روش این است که بر اشتها یا رفتار ماهی ها نظارت دقیقی نمی توان داشت ولی از آن طرف غذاده‌های پاسخی می‌توانند هزینه نیروی کار را کاهش داده و یک برنامه غذایی منظم را تضمین کنند، که نرخ رشد و سلامت کلی ماهی‌ها را بهبود می‌بخشد.
همچنین کنترل دقیقی بر مقدار خوراک مصرفی فراهم می‌کنند و ضایعات را کاهش داده و نسبت تبدیل خوراک را بهبود می‌بخشند.
انواع خوراک آبزیان
از گذشته تا کنون، به کمک تکنولوژی و تحقیقات علمی بر اثربخشی هر یک از اجزای تشکیل دهنده پلت ها بر رشد آبزیان ، غذادهی به آبزیان دستخوش تغییرات زیادی گشته است. انواع خوراک آبزیان در سه دسته کلی جای می گیرد که عبارتند از:
خوراک تر:
امروزه این خوراک کاربرد بسیار کمتری دارد زیرا سبب بروز بیماری های بسیاری در آبزیان می گردد. این نوع خوراک دارای رطوبت 60-80 درصد است و شامل ضایعات کشتارگاهی، ماهی کیلکا و انواع ماهی‌های تازه یا منجمد غیرخوراکی می‌باشد.
خوراک‌های تر به شکل پلت نیستند و به صورت خمیر مصرف می‌شوند و در آب ثباتی ندارند( با توجه به چگالی ممکن است شناور و یا غرق در آب شوند). با اینکه این خوراک‌ها به رژیم طبیعی گونه‌های آبزی نزدیک هستند، به دلیل هدر رفتن مواد و خطر آلودگی بالا، کارایی چندانی ندارند و رشد میکروارگانیسم‌ها و باکتری‌ها را چندین برابر می‌کنند.
برخی گونه‌های مورد استفاده در خوراک‌های تر، مانند کیلکا و هرینگ، دارای آنزیم تیامیناز هستند که اگر خام مصرف شوند، میزان ویتامین تیامین را کاهش می‌دهند. گرم کردن این ماهیان قبل از استفاده یا افزودن مکمل‌های ویتامین تیامین می‌تواند این مشکل را حل کند. استفاده از این خوراک‌ها کاهش یافته است، به ویژه برای ماهیان آزاد، اما همچنان برای برخی گونه‌ها مانند دم زرد و کاد استفاده می‌شود.
خوراک مرطوب:
این خوراک از نظر افزایش سطح بیماری در آبزیان از خوراک تر گزینه بهتری می باشد و از طرفی درصد مناسب رطوبت تداعی کننده تغذیه در زیستگاه طبیعی آبزیان بوده که این امر در نهایت موجب کاهش استرس در آنها (به ویژه در قزل آلای رنگین کمان) می گردد.
رطوبت این نوع خوراک در حدود 30-50 درصد است و از مخلوط خوراک‌های خشک و تر تشکیل می‌شود. این خوراک‌ها در آب دوام و ثبات بیشتری دارند و بیشتر از مخلوط آرد ماهی، روغن ماهی، آرد جلبک، آرد میگو، ویتامین‌ها و مکمل‌های معدنی تهیه و به شکل پلت مصرف می‌شوند.
کیفیت این خوراک‌ها بر اساس دسترسی به مواد اولیه و زمان تهیه متفاوت است. ضریب تبدیل غذایی آنها معمولاً بیش از 3 است و باید به صورت روزانه تهیه شوند.
خوراک خشک:
این خوراک به صورت پلت از فرآیندهای مختلف تولید همانند اکستروژن که دمای خوراک را ظرف چند ثانیه به بالای صد درجه می رساند، تهیه می شود. دمای بالا سبب از بین رفتن باکتری ها می شود که در نتیجه به سلامت آبزیان کمک شایانی می نماید.
سایز پلت بر اساس اندازه دهان ماهی تعیین شده ولی نوع مواد مغذی به کار رفته در آن بر اساس دوره رشد آبزی می باشد یعنی کارایی خوراک با تغییر اندازه پلت متفاوت می شود. تولید جیره‌هایی با انرژی بالا یکی از اهداف اصلی تولید خوراک است و مواد مغذی مانند ویتامین‌ها می‌توانند یا برای مقاومت در برابر حرارت افزایش یابند یا پس از تولید به خوراک اضافه شوند.
